Akcje giełdowe – prawa i obowiązki akcjonariusza

Akcja – jest to papier wartościowy potwierdzający prawa do określonej części przedsiębiorstwa (spółki akcyjnej). Innymi słowy, posiadając akcję jesteśmy współwłaścicielami danej spółki, ze wszystkimi prawami i obowiązkami z tego wynikającymi. 

Prawa wynikające z posiadania akcji 

1. Prawo do dywidendy, czyli do udziału w zyskach spółki akcyjnej. Aby skorzystać z tego prawa, inwestor powinien zorientować się, czy spółka wypłaca w ogóle dywidendę. Jeśli tak, akcjonariusz nie może być pozbawiony tego prawa ani przez walne zgromadzenie ani przez statut spółki. Spółka może zrezygnować z wypłaty dywidendy. 

Prawo to otrzymują akcjonariusze posiadający akcje w dniu ustalenia prawa do do dywidendy, oznaczonym przez walne zgromadzenie. Zgromadzenie ustala w drodze uchwały również wysokość dywidendy przypadającą na jedną akcję, oraz dzień jej wypłaty. 

Akcje uprzywilejowane co do dywidendy umożliwiają uzyskanie dywidendy wyższej niż z akcji zwykłych, jednak nie wyższej niż 50% wysokości dywidendy z akcji nieuprzywilejowanej. 

Inwestowanie w spółki dywidendowe to sposób na osiąganie dochodu pasywnego. 

2. Prawo poboru – jest to zbywalne prawo majątkowe do pierwszeństwa w objęciu akcji danej spółki. Zabezpiecza ono akcjonariuszy przed „rozwodnieniem kapitału” spółki. 

Przykładowo: pan X posiada akcje spółki Y. Spółka Y podjęła uchwałę o emisji nowych akcji, w wyniku czego pan X będzie właścicielem mniejszego procentu przedsiębiorstwa niż przed emisją. W ramach „rekompensaty” otrzymuje prawo poboru, czyli ma pierwszeństwo w zakupie akcji z nowej emisji, tak aby zachować swój udział procentowy. 

Inwestor może nie skorzystać z prawa poboru. Można je sprzedać komuś innemu lub nawet pozwolić aby wygasły. 

3. Prawo do udziału w podziale majątku spółki. Gdy spółka jest w stanie likwidacji lub upadłości, jej majątek jest rozdzielany między akcjonariuszy proporcjonalnie do posiadanych udziałów w kapitale zakładowym. Warto zauważyć, że przed akcjonariuszami mają pierwszeństwo roszczenia wierzycieli, pracowników i Skarbu Państwa. 

4. Prawo do udziału i głosowania w walnym zgromadzeniu. Będąc współwłaścicielem przedsiębiorstwa mamy prawo do współdecydowania o jego polityce. Nabywa je osoba, która była akcjonariuszem na 16 dni przed datą tego zgromadzenia. Każda akcja daje jeden głos w zgromadzeniu. 

5. Prawo zwołania walnego zgromadzenia oraz zgłaszania projektów uchwał. Taką możliwość mają akcjonariusze posiadający przynajmniej 5% udziałów w kapitale zakładowym. Statut spółki może obniżyć ten próg. 

6. Prawo zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia. Taką możliwość ma akcjonariusz, który: głosował przeciw uchwale oraz zarządzał sporządzenia protokołu sprzeciwu, który nie został dopuszczony do głosowania bez uzasadnienia, lub w ogóle nie brał udziału w zgromadzeniu, przy czym zgromadzenie zostało zwołane w sposób wadliwy, lub uchwały nie było w porządku obrad. Uchwałę można zaskarżyć w przypadku, gdy jest sprzeczna z interesem spółki lub akcjonariusza, jest niezgodna z prawem, statutem lub dobrymi obyczajami. 

7. Prawo do informacji – akcjonariusz ma prawo żądać informacji dotyczących spółki od zarządu. Spółka wypełnia obowiązek informacyjny publikując raporty, które często można znaleźć na stronie internetowej przedsiębiorstwa. 

8. Prawo sprzedaży akcji – każdy akcjonariusz może sprzedać akcje na giełdzie podczas sesji, a także poza nią, np. w drodze umowy cywilnoprawnej lub darowizny. 

Obowiązki wynikające z posiadania akcji 

1. Obowiązek zapłaty ceny – akcjonariusz ma obowiązek zapłacić pełną cenę akcji w momencie zawierania transakcji. Odpowiedzialność majątkowa akcjonariusza ogranicza się tylko do tej kwoty, tzn. straty nie mogą przekroczyć ceny za którą akcja została nabyta (w przeciwieństwie do wielu instrumentów pochodnych i lewarowanych). 

2. Obowiązek ujawniania stanu posiadania. Po osiągnięciu lub przekroczeniu progów określonych w ustawie, akcjonariusz ma obowiązek powiadomić spółkę oraz KNF o swoim stanie posiadania akcji. Progi określone przez ustawę to: 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 30%, 33,33%, 50%, 75%, 90%. Obowiązek istnieje także przy zmniejszeniu udziałów skutkującym osiągnięcie któregoś z progów, zmianie udziału stanowiącego ponad 10% ogólnej liczby głosów o 2% ogólnej liczby głosów w przypadku spółek notowanych na rynku podstawowym GPW i 5% w przypadku notowań w systemie obrotu alternatywnego, oraz zmianie udziału stanowiącego ponad 33% ogólnej liczby głosów o co najmniej 1% tej liczby.